PERİANAL FİSTÜL
Anüs giriminden 2-3 cm içeride, bağırsak duvarında çepeçevre salgı bezleri bulunur. Bunların enfeksiyonu sonucunda anüs kanalı etrafında irin toplanmış odacıklar, apse oluşur. Bu apselerden az bir kısmı kendiliğinden uç verip makat kenarından dışarıya doğru akar. Ancak bu şekilde yeterince temizlenip tam düzelme şansı düşüktür. Apse gelişen hastaların önemli bir kısmı ise makatta şiddetli ağrı yakınmasıyla doktora başvurur. Makat çevresinde apsenin teşhisi için çoğu zaman sadece muayene yeterlidir. Bu durumda tek başına antibiyotik tedavisi genellikle işe yaramaz. Hastaların çoğunda cerrahi müdahaleyle apseyi akıtmak gerekir. Müdehaleden sonra hastaların yarısında tam düzelme görülür. Diğer yarısında ise makatın içiyle etrafı arasında bir iltihap kanalı oluşur. Buna fistül denir.
KOMPLİKE FİSTÜL NEDİR?
Komplike fistüller; sebepleri ve sonuçları yönünden zorlukları olan iltihap kanallarıdır. Bunların çoğu basit bir anal bez enfeksiyonundan çok, üst üste yaşanmış apseler, travmalar, Crohn hastalığı, kanser veya radyasyon gibi çetrefilli sebeplere bağlı gelişebilir. İltihap kanalı derin, dallı veya kıvrımlı olabilir. Sonuçlar yönünden ise; zor tedavi süreçleri, tedavi edildikleri halde iyileşmeme veya iyileşse bile tekrarlama gibi durumlar söz konusu olabilir. Ayrıca anüsün yakın çevresinden derine-öteye yayılmış fistüllerde, müdahale aşamasında dışkılama kontrolünden sorumlu yapılar ciddi risk altına girebilir. Bu tür vakaların ameliyatlarından sonre gaz ya da büyük abdes kaçırma problemleri olabilir.
DOKU YAPIŞTIRICI
Sadece basit, kısa fistüllerde uygulanabilir. İltihap kanalı ortaya konup kanalın içi temizlenir. Sonra kanalın içine doku yapıştırıcı sıkılarak kanalın içinde donması sağlanır. Komplike fistüllerde uygulanması hakkında yeterli çalışma yoktur. Basit fistüllerde ise hastaların yaklaşık yarısında etkilidir.
SETON UYGULAMASI
Fistüle ait iltihap kanalının anüs çevresinden derine-uzağa yayılmış olması halinde tercih edilen bir yöntemdir. Çünkü bu tür hastalarda standart ameliyatın dışkılama kontrolünü bozma ihtimali artar. Seton uygulaması da aslında -ameliyatın yaptığı işlemin aynısının- “kanalın ortadan kaldırılması” işleminin zamana yayılarak gerçekleşmesini sağlar. Kanal içinden, vücutta erimez cinsten kalın bir ip veya benzeri bir malzeme geçirilerek dışarıda anüs kenarında halka oluşturacak şekilde bağlanır. Seton denilen bu halka birkaç haftada bir aşamalı olarak anüs tarafındaki dokuyu sıkıştıracak şekilde daraltılır ve yavaş yavaş anüse doğru kayarak kurtulması, boşa çıkması beklenir. Seton iltihap kanalını bir yandan anüs açıklığı yönünde çok düşük bir hızla keserken, diğer yandan ardında kalan dokuların onarılmasına imkan tanır. Böylece dışkılama kontrolünde görevli yapılar kalıcı zarar görmeden kanalın haftalar içinde ortadan kalkması sağlanmış olur.
FİSTÜL AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Anal fistüllerin çoğu için tek tedavi şekli ameliyattır. Ameliyat için belden iğne yapılarak, belden aşağısının uyuşturulması (spinal anestezi) tercih edilir. Ameliyattan bir gece önce ishal edici şurup içilerek bağırsaklar boş şekilde ameliyata gelinmesi iyi olur. Ameliyatta kanalın iç ve dış ağızları ortaya konur. Kanal boyunca kılavuz tel geçirilerek hedef belirlenir. Tel ortaya çıkartılacak şekilde anüs kenarıından derindeki kanala kadar dokular kesilir. Bu işlem, yer altındaki gizli kalmış bir kanalın üstünün açılarak vadi şekline getirilmesine benzetilebilir. Bazen kanalın duvarının da kazınması tercih edilir. Bu işlemlere tıp diliyle fistülotomi, fistül trakt eksizyonu isimleri verilir. Böylece makat kenarında birkaç santimetre uzunluğunda bir yarık oluşmuş olur. Hasta aynı gün hastaneden çıkabilir, gerekirse bir gece hastanede yatması yeterlidir.
OP. DR. İLHAN AYDIN
